20171130

Auga e Uralita

Ben, debería dicir auga e fibrocemento, pero o certo é que dicir fibrocemento, no seu momento, era como nomear a Uralita, e viceversa, do mesmo modo que se segue aínda hoxe a dicir 'Cello' á cinta adhesiva aínda que hai tempo que as principais marcas son outras.
A cousa ven porque esta tempada unha fuga de auga na parroquia de Santalla levouse durante dúas semanas cousa de 1 000 000 L cada día. A fuga, unha máis das que sofre a traída de fibrocemento de trinta quilómetros de hai máis de trinta anos, deu lugar a unha das preguntas do PSOE no pasado pleno, e tivo tamén a súa parte cando se trtou do orzamento para 2018. Por exemplo, repetiuse que se se amaña por partes a traída, romperá noutros lugares nos que agora non rompe, ou que a Xunta ingresa uns 400 000 €/ano pola auga subministrada a Ribadeo, e que xa podía invertír na reposición / renovación da traída dende Vilarbetote.
O caso é que mentras a seca segue en toda Galicia (aínda que menos en Ribadeo que noutros lugares, e aínda que a seca é relativa en Galicia en relación a outros lugares, ver esta información de hai cinto anos), cousa de 12 L de auga se perdían cada segundo. Facendo outras contas, perdíase un caudal equivalente á terceira parte do caudal de auga que consume Ribadeo nesta época do ano (uns 3 000 000 L diarios, contra uns 5 000 000 L diarios no verán), ou, en total, uns 15 000 000 L, facendo 1500 L de auga por ribadense ou unha piscina de 100 m de longo por 30 de largo e 5 de profundidade.
A uralita, con máis de trinta anos de antigüidade e efectos canceríxenos, non debera ser hoxe o vehículo para a auga de Ribadeo...

Un pleno pode ser divertido

Un máximo de 7 persoas estivemos onte vendo o desenvolvemento dos puntos na orde do día do pleno de onte no salón de sesións do concello de Ribadeo. 16 concelleiros dos 17 (faltou Ana, do equipo de goberno, e chegou Jorge, tamén do equipo de goberno, no punto 4º,) xunto con tres funcionarios (interventor, secretario e vicesecretario) máis que duplicaban ó público.
O pleno foi emitido en directo vía Facebook polo PSOE ata un certo punto no que deixou de facelo por problemas técnicos, e colgarao en youtube proximamente (darei conta delo)
Foi un pleno que durou de 20:30 a 22:45, e no que estaba interesado especialmente na constitución da comisión para informar do tipo de xestión da nova residencia de maiores e na pregunta, realizada polo PSOE, sobre o estado actual de licenzas e revisións dos apartamentos na Illa Pancha. E no que houbo momentos que deron para sorrir por diversas razóns, aínda que nisto dos sorrisos, moitas veces as causas vaian por barrios.
Como pleno longo que foi, hai abondo que dicir, aínda que concentrado en certos puntos. Vaia hoxe un resume pequeno, centrado sobre todo nas votacións.
O punto 10, a Proposta de constitución dunha Comisión Informativa Especial para estudo e informe do sistema de xestión da Residencia para persoas maiores de Ribadeo, saiu adiante por unanimidade. Estará constituída, por lei, por un presidente (o alcalde), catro membros do BNG, 2 do PP, 1 do PSOE, e 1 de C's. Participará o secretario e persoal técnico do concello, con voz pero sen voto. Remarcouse que está a rematarse o equipamento, e interviu o secretario para dicir que agora é o momento de redactar o informe que se pedía dende a Xunta (Consellería de Servicios Sociais) sobre xestión e financiaciamento, non antes. Un dos puntos sobre o que volver no futuro.
O punto 14, por lei, inclúe tamén mocións e rogos e preguntas. Nestas últimas, unha do PSOE foi a repetición en pleno do escrito de Por Nuestro Faro de 18 de outubro, aínda sen contestar. Aínda que noutro momento poda ampliar o comentario, cun 'espero que non se demore moito esta situación', o alcalde rematou a súa intervención despois de dicir varias veces de diversos xeitos que os técnicos están a avaliar a situación (do estado de cumprimento do pedido para concesión de licenza) sen aclarar se se concedeu ou non.
O dito, continuará.
Un momento do pleno de onte

20171129

Pleno hoxe: 14 puntos, cinco mocións... anuncio na web de transparencia

O pasado día 25 apareceu na nova web http://ribadeo.sedelectronica.gal (ten xusto un ano aínda que sexa descoñecida), sección transparencia. A convocatoria, para o día 29, hoxe, é a que segue:

Da convocatoria, despréndense ademáis a suba de varios servizos municipais, a certificación da elección do concello do camiño (anunciado xa na prensa) da videovixiancia mediante cámaras, un paso máis cara ó funcionamento da Residencia de maiores, coa creación dunha comisión (de políticos) para xerar un informe sobre a forma de xestión, unha solicitude de compatibilidade dun empregado municipal para exercer outro traballo e a petición de arranxo da N-642. A máis, mocións en relación á violencia de xénero (BNG e outra do PSOE), sobre a vaga de incendios (PSOE), transporte na Mariña (PSOE) e abandono do medio rural galego (PSOE).
A máis, a dación de contas e rogos e preguntas, que seguramente xerará máis dunha.
Do portal de transparecia e o seu funcionamento diferenciado e separado da web do concello, podemos falar outro día.

20171128

ESCUDO DE ARMAS DA CASA DE GARCÍA DE VILANDRIZ (A DEVESA). Francisco José Campos Dorado


Esta pedra armeira (foto 1, supra), re-debuxada para mellor vela, está labrada en mármore branco listado de baixa resistencia á abrasión, que non aguantou ben a intemperie e esvaeceu ós seus mobles e elementos ornamentais, ademais de haber sufrido golpes de diversas ferramentas cando se fixeron obras de remodelación e caleado da fachada da casa o largo dos séculos, o que desfigurou particularmente a labra da parte central.
Segundo podemos ver, este brasón, consta dun pequeno escudo español, cuxo ámbito está perfilado por unha bordura que toma, aproximadamente, a décima parte da súa latitude. Está timbrado cunha cruz cadrada, que bifurca o brazo vertical na parte baixa, facendo a figura dunha cruz de áncora, cuxos extremos sobre pasan ambos cantóns do xefe. O adorno exterior en ámbolos dous flancos é tan amplo, ao largo e ancho, como o propio escudo, e na parte alta presenta a ambos lados un adorno de plumas en cuxo centro resaltan unhas formas de “V” baleiras (rañuradas) concéntricas unhas a outras máis pequenas, que parecen querer representar o candelabro do Templo de Xerusalén, tal como aparece nunha fiestra románica abocinada da Capela da Virxe do Camiño (foto 2, infra), do que nos falaba en “Templarios na Vilavella” o noso tan recordado lingüista, historiador e veciño José Mª Rodríguez Díaz, en Xullo-2016.

En ámbolos dous flancos dos soportes, un bocel curvado (unha moldura convexa con perfil de media caña que se vai curvando para formar debuxos) encerra algo así, como tres plumas rectas punta abaixo, posible reminiscencia das alas de anxos (en adoración, como as do escudo actual da Deputación de Lugo) ou plumas da figura heráldica dun “grifo” ou animal fabuloso con medio corpo de aguia e medio corpo inferior de león, ou quizais queiran representar raios de luz ou lapas de lume que se desprenden como un resplandor, do propio campo do escudo. Na parte baixa o adorno forma dúas amplas “S” case simétricas, por oposición a un eixe central vertical, que rematan o brasón de forma sinxela, arte austero e harmónica composición.
Na parte alta da cartela está escrita unha lenda: “VIVA IHS MA...(símbolo de letras entrelazadas de SANTA MARIA, similares ás do escudo da capela do Pazo de Cedofeita, tamén en La Comarca del Eo, 5-Agosto-2017) R I...” (a parte final está ilexible debido a un pegón de cemento) o que quer dicir: “VIVA JESUCRISTO SANTA MARIA R I...”. Na parte inferior da cartela pódemos ler a data: “ANO DE 1755”. Estes símbolos “IHS”, en cuxo centro da asta da “H” hai unha pequena cruz, e MA tamén podemos velos na antiga casa de Cacabelos de Abaixo, que data do ano 1759, e que describimos no artigo “Escudo da Casa de Cristos” (tamén en La Comarca del Eo, 14-Xuño-2016). Non sabemos si tiveron relación os primixenios propietarios destas casas, pois carecemos de calquera documentación, de ámbalas dúas que nos puidera axudar a descifrar a analoxía. O dono da Casa de García, D. Antonio García Álvarez, a quen desde aquí lle dou as grazas pola súa atención, me explica que a súa casa, antigamente, era coñecida como a “Casa do Artilleiro”, pois quizás algún antepasado seu, serviu na Arma de Artillería, pero sen coñecer nin cando, nin onde, nin en que circunstancias, o que, parece non ter nada que ver con este brasón fincado na fachada da súa casa.
No campo do Escudo brasonado, preséntase en xefe unha cruz patada (de brazos ensanchados), perfilada e de catro brazos baleiros (rañurados) que a fan resaltar no contorno e no centro. Ao redor da cruz aparece un círculo gravado, que a circunscribe en parte, polo que o conxunto puidera ser a representación dunha Sagrada Forma dentro dunha custodia, ou peza de metal nobre, onde se expón o Santísimo Sacramento á pública veneración. A mala conservación en que se encontra o brasón, non permite interpretar a parte baixa do campo, pois está moi desgastada, practicamente desaparecida e indescifrable, aínda que en faixa central, aparecen como dúas letras, moi borrosas que semellan ser “M” e “O”, a ámbolos dous flancos do que debera ser un cáliz ou figura central, polo que dá a entender algunha relación coa provincia de Mondoñedo, pero esta interpretación pode ser moi discutible, pois non se distingue o copón ou o cáliz, sobre o que estaría a Sagrada Forma, como ocorre no Escudo de Armas da Cidade de Mondoñedo.
Porén, parece ter que ver coa custodia ou o cáliz do Escudo de Armas do Reino de Galiza, pois como se explica nun folletín informativo da Xunta sobre o “Fogar de Breogán”, Galicia, “Galice” en francés, ten similitude fonética (homofonía) coa voz “calice” ou cáliz, por isto aparece no armorial inglés de Segar’s Roll, do ano 1282, un Escudo de Armas de Galiza con forma triangular redondeada (clásica forma francesa que influíu no deseño heráldico inglés e algo no español) e no campo, tres copóns ben ordenados (dous en xefe e un en punta). No século XVI incorpóranselle seis cruces os flancos, en pau tres e tres. Mais tarde reinterprétanse as Armas do Reino de Galiza, como a exposición permanente do Santísimo Sacramento da catedral de Lugo, privilexio do século XVI, relacionado có Concilio de Trento (1545-1563), e o copón transfórmase en cáliz coa Hostia, e ás veces, en custodia barroca tal como aparece nos selos da obra “Armas y Triunfos, Hechos Heroicos de los Hijos de Galicia” do Padre Mestre da Orde de San Agostiño, Frei Felipe de la Gándara do ano 1653. Pero para que este brasón da Casa de García representara, na data en que foi gravado, unha copia do Escudo do Reino de Galiza, tería que ter nunha bordura, ou nunha cinta de divisa, a lenda: “HOC MYSTERIUM FIRMITER PROFITEMUR”, o que significa: “Cremos de firme neste misterio de fe”, que foi engadido polo padre F. Ojea no seu mapa de Galiza do ano 1612, moi anterior a este brasón do 1755, polo que pensamos que este brasón da Casa de García, é persoal de algún abade ou prior, ou dalgunha delegación ou oficina xurisdicional do bispado ou dunha orde relixiosa.
A casa, segundo me comenta un veciño, era dunha condesa, cuxo nome non sabemos, e logo pasou a ser propiedade dun abade chamado “Mauro” que dependía da Abadía de San Xulián de Samos. Este mosteiro medieval, fundado no século VI, por Martiño de Dumio, pasou a rexerse no século X, baixo a regra de San Bieito, e no século XII sumouse a reforma cluniacense. O mosteiro foi colexio de Teoloxía e Filosofía e era parada importante no Camiño de Santiago pois tiña hospedería, e posuía duascentas vilas e quiñentos lugares, o que nos dá a entender da súa gran relevancia. ¿Era esta Casa de García unha desas propiedades que servía de descanso ós peregrinos do Camiño de Santiago, ou era simplemente a casa dun abade, “Mauro”, encargado dalgunha encomenda?.
Pero quizais, polo que nos mostra o brasón, tamén puidera ser que fora propiedade dun xesuíta da Compañía de Xesús (Societas Iesu), orde relixiosa da Igrexa Católica, fundada o 15 de Agosto de 1534 por San Ignacio de Loyola, e cuxo selo distintivo consta das letras IHS (Iesus Hominum Salvator: Xesús Salvador do xénero Humano) surmontadas por unha cruz cravada na asta da “H”, e acompañadas por Tres Cravos que simbolizan a Paixón e Morte de Xesús de Nazaret, e o todo, rodeado dun sol de trinta e dous raios, alternando un recto e outro ondulado. Este disco solar, fai referencia á Resurrección e á Ascensión do Señor, así como, é unha alusión evidente ó dogma do Santísimo Sacramento da Liturxia Católica e, de forma particular, alude á Congregación Xesuítica (https://es.wikipedia.org/wiki/Compañía_de_Jesús#Símbolos). O remate dos brazos desta cruz potenzada con triángulos, como si fora feita con cravos, presenta a mesma forma que a cruz que se atopa no lintel da porta principal da Igrexa de San Roque de Vilandriz, moi preto desta Casa de García (Escudo de Armas da Capela da Virxe do Camiño –particularidades-, tamén en La Comarca del Eo 24-Xuño-2017).
Carecemos de calquera documentación expresa que nos puidera guiar, polo que trataremos de contextualizar a época do escudo, para albiscar algo máis da súa probable historia. Na documentación escrita medieval do século XIII, xa consta este asentamento de Vilandriz xunto có de Cinxe: “...as nosas herdades que nos auemos... en Cinge e Vilaldris...” (E.Cal Pardo, Estudios Mindonienses 9, 1993), pero o seu topónimo é moito máis antigo, pois refírese á “Vila de Andericus”, nome da casa de campo e do seu propietario xermánico, posiblemente un suevo do século V ou do VI, como ocorre co nome de Vilamariz (Vila de Malaricus), de Vilaframil (Vila de Fraamir), de Vilausende (Vila de Ausendus ou de Adosindus) (José María Rodríguez Díaz, “Estudio sobre Toponimia de Ribadeo”, 2007). Os suevos nesta parte da Gallaecia asentaron no século V e VI como señores de grandes propiedades, ás que, có paso do tempo, pasaron a ser as parroquias cristiáns, máis menos da extensión territorial de hoxe, e a maioría delas neste caso, pertencentes o Mosteiro de San Salvador de Lourenzá, con aforamentos en grandes fincas de señoríos e patronatos que no ano 1763, no reinado de Carlos III (rei 1759-1788) comezou a liberalización de bens do excedente agrario de propietarios eclesiásticos principalmente, para garantirlles ós campesiños a continuidade na posesión das terras que cultivaban e polas que pagaban un foro. A desamortización de Mendizabal de 1836 e a Lei Madoz ou Xeral de Desamortización de 1855, estableceu a redención dos foros, que aínda sendo favorable os campesiños, estes non puideron adquirir as propiedades por carecer de liquidez e, salvo raras excepcións, estiveron ausentes nas poxas polas terras, o que deu lugar, a que aquelas propiedades da igrexa, inmobilizadas, chamadas “terras de maos mortas”, foron a parar a maos de altos cargos, comerciantes burgueses, profesionais acomodados e fidalgos, normalmente alleos o mundo rural e aos que, os campesiños agro-gandeiros tiveron que seguir pagando rendas moi elevadas, respecto do rendemento produtivo que tiñan, o cal, foi un proceso escravizante para a xente do campo galego que seguía ancorada nun sistema laboral anticuado, e en Galiza iniciouse o éxodo masivo dos seus fillos (“Historia de Galicia”, David Pérez López, 2015, páx. 275; “Vilaselán, aproximación histórica”, José María Rodríguez Díaz, 2010, páx. 35; Larousse P45, pax. 3778). Quizais fora nos acontecementos destes tempos, cando a casa cambiou de propietarios, e motivou a perda da documentación histórica.
Por outro lado, non quero deixar no tinteiro os datos que fun encontrando, indagando na relación que podía haber entre o Mosteiro de Lourenzá e o Concello de Ribadeo, onde atopamos cousas curiosas na Real Chancillería de Valladolid, en variados documentos do século XIII e XIV, que nos falan desta relación. Vexamos tres exemplos:
1. Un documento en pergamiño de 246x445 mm (código ES.28079.AHN/3.1.3.3.64//CLERO SECULAR REGULAR, Car.1108,N.13) escrito en lingua galega, gótico cursiva de albalaes (letra que se utilizaba en documentos, cartas e cédulas reais nas que se concedía algunha mercé, ou se provía ou se facía constar algunha cousa). Título: “Fernán Pérez, abad del monasterio de San Salvador de Lourenzá, hace avenencia con el Concejo de Ribadeo sobre el puerto de Rinlo y las villas de Vilamariz, Vilabois y Vilandriz” (data: 26-Abril-1291), con outro documento inserto que di: “El monasterio de San Salvador de Vilanova de Lourenzá da poder a Fernán Pérez, abad del dicho monasterio, para hacer avenencia con el concejo de Ribadeo por razón de la venta que hizo Fernán Alfonso, juez del Rey, del puerto de Rinlo y de otras heredades” (data: 11-Abril-1291).
2. Documento en lingua galega, escritura gótico cursiva, con data 7-abril-1285: “El monasterio de San Salvador de Vilanova de Lourenzá hace avenencia con el Concejo de Ribadeo sobre la villa de Vilamariz”. "Feitas las cartas sete dias dabril, Era de mill e treçentos e viinte e tres anos".
3. Documento en lingua galega e latín, escritura gótico cursiva, con data 13-Outubro-1310. “Pedro Ponzo, adelantado mayor del rey en Galicia, resuelve el pleito entre el concejo y alcaldes de O Burgo de Ribadeo y el monasterio de San Salvador de Vilanova de Lourenzá sobre el caritel de la villa de Vilamariz. Así mesmo inserta, carta de procuración do dito concello a favor de Ares Martínez, xuíz, Martín Ares e Alfonso Eanes, dada o 30-Set-1310.
Este último documento, datado en Outubro do 1310, danos un dato histórico de Ribadeo que non sabíamos de certo: “...pleito entre el concejo y alcaldes de O Burgo de Ribadeo...”. Esta expresión de “O Burgo de Ribadeo”, segundo a Etimoloxía, “burgo”, é un termo que provén do xermánico “burg”: “fortaleza”, “castro”. Na Idade Media nomeábase así, un núcleo de poboación formado arredor dun castelo ou dunha cidade amurallada, e posteriormente, dise dunha aldea ou vila pequena, dependente doutra maior ou máis importante, que ficaba próxima ("Gran Dicionario Xerais da Lingua". 2000). Sabemos de certo que Ribadeo foi Sede Episcopal desde o ano 1182 co bispo Rabinato ata o 1218 co bispo Pelaio de Cebeira, polo que nesas datas era unha poboación autónoma e non dependía de ninguén, dentro do contexto do Conventus Lucensis do Reino de Galicia. Aínda sendo Ribadeo unha vila pequena comparada cos tempos actuais, ¿como podemos dicir que daquela era pequena, comparada “con quen” a cen quilómetros a redonda?. Polo tanto, e baixo esta perspectiva, a expresión “O Burgo de Ribadeo”, refírese a “unha poboación arredor dun castelo ou a poboación dunha vila amurallada”. Non sabemos de cando databa a Fortaleza de Ribadeo, nin de cando foron feitas as murallas, pero segundo isto que acabamos de dicir, é moi posible que se poidan datar no século XIII, quizais incluso no século XII, bastante anteriores a denominación do Condado de Ribadeo dado a Pierre de Villaines no ano 1369, e por seguro, anterior o Conde Rui López Dávalos que compra o condado a finais do século XIV, e a quen algúns textos lle atribúen a construción da Fortaleza, pois foi o único Conde que parece pasou algún tempo en Ribadeo, nos vinte cinco anos que estivo este Condado baixo o seu dominio.
Non tería nada de estraño que a poboación primixenia de Ribadeo, que se trasladara coas invasións vikingas para a Vilavella, mellor dito para Santiago de Vigo, segundo documento do ano 1151 (Templarios en a Vilavella, José Mª Rodríguez Díaz, La Comarca del Eo, Xullo 2016) cando foi retornando no século XI e XII para Cabanela e Porcillán, puideran amparar as súas vidas, construíndo unha muralla e edificar unha Fortaleza de defensa, de maior ou menor envergadura, que máis tarde se poido remodelar para servir de morada os Condes de Ribadeo ou os seus representantes.
Isto que acabamos de expresar aquí, está en desacordo co que di Francisco Lanza, na eminente e esencial obra do “Ribadeo Antiguo” (páx.133, 134) onde nos di, da incredulidade que lle producen as “Antigüedades de Rivadeo” e a “Miscelánea literaria” de Acevedo Rivero, a quen chama “un amartelado escritor”, pois di que as murallas foron construídas como medida de precaución contra a invasión dos hérulos ou piratas do Báltico, aló polos anos 458 e 459. Posiblemente Francisco Lanza, teña razón en non crer que as murallas nin a Fortaleza foran de tan cedo construción, pero non polo que nos di, de que no privilexio de Pierre de Villaines, concedido por Enrique II de Trastámara (Ibidem páx.135): “no se hace la más mínima referencia al castillo e fortaleza” (da vila de Ribadeo) “de que (si) habla el privilegio de Juan II” (cando se lle concede o Condado de Ribadeo a Rodrigo de Villandrando), “y como no es creíble que los escribanos de Enrique de Trastámara se olvidasen de citar las “defensas militares” de la tierra donada, hay que suponer lógicamente que estas fueron construídas en la época de los primeros condes...”.
Francisco Lanza, refírese estritamente ao que expresan os documentos escritos, pero o texto do privilexio de Enrique II, é bastante ambiguo e motiva dubidas tamén, por exemplo, en algo tan esencial, como son os límites ou demarcacións do territorio do Condado de Ribadeo pois a explicación é moi xeral e pouco ou nada particularizada (Ibidem, páx. 44): “damos vos la dicha villa de Ribadeu e la pobla de Nauia con todos sus términos e alfozes e pertenencias... con montes, e prados, e valles, e pastos, e deuesas, e rios, e agoas correntes e estantes...”. ¿Como é que non están expresados os lindes particulares dos cardinais, tal como: “Desde el río (Este ou de Levante) hasta el río (Oeste ou de Poñente), desde el monte (Sur ou de Mediodía) hasta la mar (Norte ou de Setentrión), acompañado todo por accidentes xeográficos pertinentes e marcacións de octantes, etc.? Un territorio por moi extenso que sexa, non deixa de ser como unha propiedade particular...
É moi posible que nun futuro próximo se atopen documentos máis concluíntes, pero de momento témonos que conformar cós que temos, e cúmprenos examinalos e remiralos dunha e doutra forma, polo que especular cós datos, pode levarnos a distintas conclusións, que dependerán dos criterios e da forma distinta de enfocar a discusión.
Non quero deixar sen dicir e lamentarme, de que non lle prestamos a atención debida a todas estas reliquias do pasado. Esta falta de sensibilidade cara ós restos históricos da Nosa Terra Galega: asentamentos arqueolóxicos como Louselas, castros, mámoas, castelos, pazos, igrexas, capelas, escudos heráldicos, brasóns, camiños reais, etc. está destruíndo anaco a anaco, a historia da nosa civilización céltica e medieval, tanto do patrimonio de Ribadeo, como do patrimonio da Mariña en tódolos lugares a onde miremos da nosa xeografía. É unha magoa. Pero non sirve de nada lamentarse de que as nosas autoridades locais ou nacionais de Galiza, non teñan máis sensibilidade e respecto polas nosas antigüidades, e non incrementen as axudas para estudar e conservar ó Patrimonio público e o privado de interese público, tamén temos que ser nós, os cidadáns, quen nos impliquemos persoalmente no asunto, e cando vexamos algo que nos chame a atención polo seu valor artístico ou patrimonial, non dubidemos en denunciar a súa presencia ou a súa destrución, pois todo tipo de Patrimonio posto en valor, prodiga riqueza pública e por tanto, ben estar social para todos. En fin, espero que estes trinta e sete artigos onde, de forma incompleta e moitas veces especulativa, describín corenta e sete Escudos de Armas do Concello de Ribadeo, serviran para dar a coñecer outros aspectos particulares da historia da nosa magnífica Nación Galega, tantas veces vilipendiada e desdeñada por “pobre” e emigrante.

20171125

Monólogos de farándula


Foto de Suso Fernández
Cuando asistimos al despliegue de medios que merece la playa de las Catedrales ante sus 700.000 visitantes anuales podemos comprender la preocupación por la gallina de los huevos de oro y deducir cuál es la mentalidad que lleva a su explotación masiva y “ordenada” aunque sólo sea en un plan. Pero cada vez se nos está quedando más pequeño el razonamiento del “regalo para Ribadeo” prometido por el alcalde en 2015 con el hotel privado de la Isla Pancha. Ya nos perdimos con tanta Navidad anticipada, y no le vemos el chiste a esta expropiación pública, ni el beneficio para Ribadeo -económico o de cualquier otro tipo- cuando sólo acceden a ella un par de inquilinos en alguna fecha señalada recogida por los periódicos, y más aún cuando el que hace caja de esa calderilla es un particular.
Ya entendemos por qué aquí no hace falta un plan, ni preocupación de ningún tipo, ni siquiera exigir un informe medioambiental para conceder una licencia que es competencia del Concello. Quizás por ello no se contesta al Defensor del Pueblo, y quizás por ello nuestro alcalde parezca estar viviendo -sólo en lo que concierne a la isla Pancha- la historia del increíble hombre menguante, como si ahora tocase encogerse y borrar en un limbo brumoso todo lo que la concierne.
Es cierto que, aparte de lo ridículo y estrambótico del proyecto-minucia ribadense, es imposible dar palmas y estar orgulloso de algo que fracasa en toda España. No hace mucho un periódico de tirada nacional publicaba un artículo detallando, faro por faro, el naufragio del proyecto “Faros de España” del Ministerio de Fomento. Efectivamente, nuestra maqueta inacabada es el único que consiguió abrir, y aún no sabemos cómo ni por qué. A su vez, en “Por nuestro faro” tenemos constancia de protestas vecinales que no quieren vender ni alquilar su patrimonio, ciudadanos de otras regiones que aún el pasado lunes desde Canarias se pusieron en contacto con nosotros porque rechazan no sólo el robo de un bien común para un uso particular y desnaturalizado sino el descalabro medioambiental y paisajístico que eso supone.
Este fracaso reconocido por la prensa a nivel nacional y con las carencias legales subrayadas por el Defensor en el caso del nuestro, parece haber sumido en un limbo letárgico la actividad del hotelito de la isla Pancha. A pesar de los correos enviados al Concello, y a falta permanente de respuesta, todas las preguntas en torno al misterio que lo rodea siguen en el aire: ¿está realmente abierto el hotel o se abre sólo en las ocasiones especiales? ¿Se levantó el precinto o se lo llevó el vendaval? ¿se cumplen ahora las normas que impuso el Concello o no se han desplazado para comprobarlo? ¿Y las que no impuso el Concello a la hora de dar la licencia -pero denunció dos veces el Defensor del Pueblo- se van a cumplir algún día?
No tenemos prisa. No nos impresionan los monólogos prefabricados, ni la farádula flor de un día. La información es la respuesta. Y, como sabemos todos, las respuestas las tiene la verdad y, si tuviera voz, también el pueblo.
Covadonga Suárez, colectivo “Por nuestro faro”

20171124

As catedrais e a illa Pancha, entre outras cousas

Foi a presentación do plan especial das catedrais. Cargo algunha foto de Suso Fernández, a intervención de Evaristo Lombardero e un artículo posterior do mesmo (en dous formatos), a intervención de José A. Salvatierra, un comentario de Covadonga Suárez ...
A pregunta de Evaristo:
A pregunta de José A. Salvatierra:
Un comentario: "formulou unha pregunta para coñecer o porqué da diferencia de criterio en canto á protección da illa Pancha, entre os xestos de fastidio do alcalde, que tivo que ouvir o que este grupo pensa en público e en directo. A resposta, evasiva, porque non recoñece a súa competencia nin a súaresponsabilidade nas decisións tomadas ó respecto, propón, como solución ó que non lle guste, recorrer a alegacións ou a contenciosos administrativos."
O artigo:
 PLAN DE PROTECCION DAS CATEDRAIS
Dende o 16.XI.17 está colgado na páxina web do concello o documento “Plan Especial de Protección das Catedrais”. O documento ten 305 páxinas e ábrese un período de exposición pública de dous meses. O día 21 fíxose una presentación no auditorio polo Sr. Alcalde e os técnicos redactores. Imos espoñer moi brevemente as primeiras impresións.
1.- O documento e ás propostas (agás na número 6) teñen nunha relación tanxencial ca protección do medio ambiente. Non se concretan os elementos a protexer nen os indicadores obxectivos do deterioro. Consecuentemente non se fai unha mínima estimación da evolución anterior e futura destes indicadores. Nesto concorda cos documentos da Xunta de Galicia.
2.- O chamado “Plan de Protección” non pasa de ser unha ordenación urbanística, con fins puramente turísticos e publicitarios, cousa que tampouco se disimula. O turismo masivo non se cuestiona, nen tan sequera existe unha compoñente educativa. En realidade implícitamente dase por bo e semella que se estimula.
3.- A participación veciñal é nula, como se pode desprender de varios feitos:
a) Non houbo nengunha presentación ou debate previo dos obxectivos nen dos contidos do plan. Téñase en conta que van tres anos dende a adxudicación do proxecto aos grupos redactores.
b) O tempo transcurrido entre a publicación do documento e a presentación no auditorio foi de cinco días. Folga suliñar que se trata dun documento complexo de 305 páxinas.
c) A participación veciñal no futuro non forma parte do proxecto, nen se insinúa en nengunha intervención do Sr. Alcalde.
d) Anque éste é un tema colateral, na presentación non se puido explicar a coherencia entre o plan e os condicionantes económicos. Por non informar, non se puido nen concretar o custe estimado das expropiacions.
e) Respecto ao periodo de alegacións apelamos a experiencias anteriores. O Sr. Alcalde nunca resposta a nada. Nen no PXOM, nen no PEPRICH, nen infinidade de preguntas por escrito de diferentes grupos, nen mesmo nos plenos municipais. No mellor dos casos pódense atopar evasivas, desculpas ou saídas pola tanxente.
Esto é o que hai.
Evaristo Lombardero Rico


20171121

Un tramo con accidentes

A N-642, en Openstreetmap.

O tramo entre Ribadeo e Porto, N-642, é dos que ten a marca de 'concentración de accidentes'. Non só ten curvas constantes, peraltes que ás veces non existen ou arcén que ás veces desaparece baixo a area e vexetación, senón que o piso é, por dicilo dalgún xeito suave, 'manifestamente mellorable'. É a isto ó que se refire a recente nota de prensa do concello, pedindo unha actuación que iguale ás xa realizadas na N-640, é dicir, de Porto cara Lugo. Outra cousa é a polémica que pode xerar na guerra de denuncias, reclamacións e desgaste que se mantén últimamente entre PP e BNG no concello.
A N-640, en Reme, no entronque coa Reme-vilamar (LU-133)

BARCIA QUERE QUE A CORPORACIÓN MUNICIPAL SE PRONUNCIE
20/11/2017
O alcalde, Fernando Suárez, levará unha proposta ao vindeiro pleno ordinario para pedirlle á Demarcación de Estradas do Estado en Galicia a dotación dunha partida orzamentaria no ano 2018 destinada a darlle unha capa integral de rodaxe con aglomerado asfáltico á N-642, no treito comprendido entre Ribadeo e Porto. O rexedor subliña que o único que se fixo nos últimos 30 anos foi eliminar fochancas e parchear este importante viario que se atopa nunha situación deplorable.
Fernando Suárez explicou que "queremos levar esta proposición ao próximo pleno da Corporación para que se manifeste no senso de demandarlle ao Ministerio de Fomento que neste ano 2018, ten que dotar dunha partida necesaria para dar unha nova capa integral de rodaxe con aglomerado asfáltico á estrada N-642, e non soamente reparación das fochancas que é o que ven facendo ao longo destes últimos trinta anos".
O rexedor salientou que "hai que ter en conta que a N-642 entre Porto e Ribadeo vila, é unha infraestrutura moi utilizada para sacar o tráfico da Mariña polo interior da provincia, e tamén é un punto de encontro de moito tráfico que ven de Asturias".
Para Suárez Barcia "o estado deplorable no que se atopa fai que teña un risco para multitude de usuarios, e non soamente para os de vehículos de catro rodas, senón de xeito tamén moi importante para os motoristas e especialmente de xeito exponencial para os ciclistas dado a cantidade de grixo solto, as beiravías absolutamente sucias e cheas de grixo, que fai que o día menos pensado teñamos un accidente con consecuencias fatais".
O alcalde ribadense manifestou: "hai que ter en conta que nestes últimos trinta anos non tivo outro tratamento máis aló de remendos".
Fernando Suárez engadiu que "chama a atención que outro treito onde continúa esta N-642, é dicir a N-640 que vai por Porto, Trabada, A Pontenova e Meira, esa si tivo actuacións integrais que son as que pedimos agora nesta parte ao seu paso por Ribadeo. E queremos que a Corporación se pronuncie para demandarlle ao Ministerio de Fomento esta solución que non pode admitir máis demoras".

20171119

Errejón en Ribadeo, por Pablo Mosquera Mata

   Alumno de mi inolvidable Universidad Complutense de Madrid, que sin duda sigue dando libertarios, rebeldes frente a lo oficialmente correcto, enemigos del pensamiento único y ciudadanos cultos, por tanto inquietos y comprometidos con la más hermosa de las revoluciones: cambiar el mundo.
   Éxito de público, ávido de conocer en la distancia más corta, aun chaval alto y delgado, fruto del 15-M y fruto de esa Universidad Pública a la que hemos estado mirando muchos años para aguardar que sacara a las calles, tribunas e Instituciones Públicas, lo mejor del pensamiento. Y es que si algo tiene PODEMOS es su contribución a la nueva generación de dirigentes en una sociedad anestesiada, huérfana, controlada por el capitalismo y sus herramientas para volver al feudalismo en pleno siglo XXI. Creo que Íñigo estuvo en la ciudad que da nombre a la Ría, con el freno de mano puesto. Quizá por sus antecesores en la tribuna. Quizá por cómo nos ven desde la Meseta: pueblo conservador, envejecido, que entre protestar, luchar, y exigir derechos, opta por hacer las maletas...De tanto no querer dar miedo -siempre la gestión del miedo- fue un filósofo impecable en las formas y en el fondo del discurso. Yo esperaba un grito revolucionario. Dado que hemos agotado el sistema, procedamos a romperlo, para construir otro sistema acorde con las raíces históricas de la democracia, que no es la partitocracia.
   La ciudadanía está presa y sometida a la verdad de unos pocos. Los que han convertido la Europa de los ciudadanos en una Europa para hacer negocios, explotando al hombre, dándole la espalda al humanismo del Renacimiento, permitiendo esa repugnante doctrina sobre competir con los pueblos sin derechos, transformando los derechos sociales en mercancías, cuando deberían ser nichos de empleo y al mismo tiempo, -aquí sí que estuvo claro- progresismo supone que las generaciones presentes tenemos el derecho y el deber de trasladar la esperanza a las generaciones futuras. Lo que no puede ser de recibo es, que los próximos habitantes de la tierra, vivan peor que nosotros, a inventario favorable de esas élites que: mandan, prestan, cambian, sacrifican, dan dicterios y hacen de los sofismas, teorías e inventos a los que conceden el Premio Nobel.
   Hay que volver a enseñar ética. Y examinar de tal a los dirigentes. Quien no apruebe no debe ser representante del pueblo. Y el primer capítulo de tal refundación de la democracia supone, dejar muy claro que los partidos políticos son meros intermediarios entre el pueblo soberano y las Instituciones Públicas.
Curiosamente, en el coloquio, nadie preguntó por el papel de PODEMOS en Cataluña, como nadie preguntó qué ventajas puede tener para los gallegos una reforma Constitucional, máxime si se opta por un modelo Territorial asimétrico, a fin de mantener los Derechos Históricos de los vasco-navarros y las reivindicaciones de Cataluña.
   A veces creo que de tanto hablar de la corrupción, amén de no ser capaz de castigarla como se merecen sus actores, estamos olvidando no sólo los derechos del Estado para el Bienestar y la igualdad de oportunidades; es que nos olvidamos del impacto brutal que tiene la revolución tecnológica en el mercado laboral. Y sin trabajo estable, son salario digno, ni hay pensiones, ni se puede ejercer con dignidad la ciudadanía.

20171116

Aprobación inicial do plan especial das Catedrais: plan, aprobación e nota de prensa do concello

O plan. (só 308 páx. pero botarlle unha ollada é menos!)

Plan Especial das Catedrais

16/11/2017
O Diario Oficial de Galicia publica hoxe o anuncio de aprobación inicial do plan especial das Catedrais. O alcalde de Ribadeo, Fernando Suárez, lembra que o Concello leva traballando moito tempo neste documento. Agora ábrese un período de exposición pública de 2 meses. Os redactores deste plan estarán o vindeiro martes, 21 de novembro, en Ribadeo para ofrecer explicacións polo miúdo tanto á Corporación Municipal como aos veciños e veciñas.
O rexedor ribadense declarou que "no dia de hoxe sae publicado no Diario Oficial de Galicia o anuncio de aprobación inicial do plan especial das Catedrais. Damos polo tanto un novo paso adiante, tal e como se indicaba no plan xeral de ordenación municipal que temos desde o 2014, que di que toda a zona circundante coas Catedrais, non só os arcos e os cantís, todo el deberá ser obxecto dunha ordenación a través da figura que vimos de aprobar agora inicialmente, para contribuír á preservación do patrimonio natural e cultural desta área protexida de singular valor paisaxístico e natural".
Fernando Suárez lembrou que "despois de moitos meses de traballo por parte da empresa redactora á que lle tíñamos adxudicado este documento, despois de moitos informes solicitados e recibidos doutras administracións, especialmente da Xunta de Galicia, desexamos o maior acordo e consenso na elaboración deste documento. Estamos agora en condicións de dar este paso".
O alcalde explicou que "o que vai seguir é un período de exposición pública para todo o mundo por un prazo de dous meses para que se examine e para facer cantas achegas se queiran facer en forma de alegación, para a continuación seguir tramitando no documento. Ben é certo que as medidas que se foron tomando nestes últimos tempos de ordenación daquela zona moi concretiña, son de carácter transitorio e faise necesario ordenar todo o espazo natural, como se fai nos grandes centros de atracción medioambiental na Europa moderna e avanzada, onde nos queremos mirar. Iso, nin máis nin menos, é o que pretende este documento".
Suárez Barcia subliñou que "pretende mellorar a conservación do patrimonio natural e da biodiversidade, mellorar e regular o tránsito das vías de comunicación, dos elementos de urbanización inadecuados e dos impactos visuais notables. Tamén visto o forte incremento de visitantes que experimentou nos últimos anos, hai que ter en conta que no ano anterior houbo máis de 570.000 visitantes na praia, con expectativa de maior afluencia aínda, require da instauración de medidas para garantir un modelo turístico sostible. Con todos estes elementos que son o respecto polos usos tradicionais que nesa zona se desenvolven, a mellora e a ordenación do transporte privado e do público, tanto de autobuses como do tren que ten un papel moi importante aquí pendente de cumprir, queremos ofrecer ao mundo a nosa mellor cara, a nosa mellor disposición para que siga vindo xente para ben de Galicia, para ben da Mariña e para ben do concello onde se atopa que é o de Ribadeo".
O rexedor ribadense anunciou que "este vindeiro martes, 21 de novembro, os redactores do plan vanse achegar a Ribadeo para ofrecer unha explicación polo miúdo do documento tanto á Corporación Municipal como á cidadanía en xeral. Para a cidadanía vai ser no auditorio municipal Hernán Naval ás oito da tarde. Tamén nas vindeiras horas estará colgado na páxina web municipal onde todo o mundo con comodidade desde a súa casa o poida consultar, descargar ou traballar con el".

Unha historia da industria aeronáutica en Ribadeo

Hoxe a prensa dixital lembra que hai vinte anos estábase pensando en construír unha fábrica de avións en Vilaframil.
Os nomes protagonistas eran ULM Toxo, o do avión xa deseñado, e os emprendedores, José Luis González Miró (Ribadeo), José Manuel Fernández (Foz) e Antonio Castelo (Vigo). Informábase de que despois de tres anos do deseño do biplaza, e a falta da proba de vóo e homologación,  xa tiña o permiso do concello para a construción da nave. O comezo de fabricación prevíase para o verán de 1998, pensando en entregalos só montados en parte.
A base do corpo era de fibra de carbono e soporte de base de niño de abella, para aumentar resistencia e reducir peso. A fuselaxe, dun largo de 1,22 m e 1,50 de alto, suxetaba unhas ás de envergadura 7,5 m. Un motor made in USA de 125 Cv e custe uns 2 millóns de pesetas (12 000 €) permitíalle unha velocidade de ata 350 km/h, autonomía de máis de 1000 km e despegue en menos de 200 m. O prezo previsto? uns 5 millóns de pesetas (30 000 €)
A historia, despois do seu comezo, quedou reflectida a trazos no blog:
En 2006 o Toxo non marchaba.
En 2008, o Toxo quedou definitivamente empantanado en Aragón.
Se o anterior era en xuño, en novembro de 2008 a empresa pretendía voltar a Vilaframil cun novo modelo, o Xesta.
En 2016 lembraba a historia de Construcións Aeronáuticas de Galicia a conta da presentación dun dron acuático, o 'Defensor' no Cabazo, nunha agrupación con outra empresa viquesa.
Toma de Pantalla de Galipedia, licenza Creative Commons recoñecemento compartir igual 3.0

20171115

1,4 € por cada ribadense

1,4 € por cada ribadense para 'máis de 150' comercios. Ou sexa, preto de 100 € por comercio que figure asociado é a subvención que os ribadenses damos a ACISA (a web, despois de longo tempo sen funcionar, xa funciona dende comezos do ano pasado), concello mediante, para este 2017. Encarada por certo nun convenio trienal  por tres veces esa cantidade, 42 000 € en total.
O pasado ano as contas saían a preto de 160 socios, despois de declarar os representantes de ACISA 150 antes da incorporación dos premiados con subvención da asociación subvencionada. Tamén este ano, segundo a nota de prensa do concello, ACISA terá repartido en premiso (non en subvencións) máis de 9000 €. É dicir, só coas subvencións do concello quedan uns 5000 € libres para outros menesteres. A nota de prensa liberada valora moi positivamente os froitos desta subvención. E especifica que o concello sabe que está apoiando de xeito preferencial ó comercio. Claro que, apoiar de xeito preferencial significa que hai quen non está a ser apoiado de xeito preferente. E fronte a 150 integrados en ACISA, hai 10 000 habitantes no concello. E polo tanto, unha 'transferencia neta', aínda que se supón que están a pagar máis impostos. Remarco da nota de prensa: "O alcalde sinalou que "para comprar e disfrutar de Ribadeo estas actividades son as que se necesita que sigamos apoiando con diñeiro público, con diñeiro de todos, pero que redunde no comercio, nos hostais, nos hoteis, etc… Esta é a nosa misión e estamos encantados de poder achegar esta cantidade económica para este ano"."
As actividades refírense a actividades conveniadas a máis da subvención como indianos ou pista de xeo, colaborando o concello ademáis, como se di na nota, coa colaboración loxística.e é que ACISA ten unha dinámica de moita actividade. máis de 25 este ano. Segundo o xerente, nunha nota na web de ACISA, "“Un experto en marketing, Al Ries, dice: sea el primero en lo suyo y será el primero en la mente de todos. Concéntrese en algo. Invéntese su propio hueco, aunque sea pequeñito y sea el primero en llenarlo. En nuestra memoria solo hay sitio para los primeros. Desde la asociación pretendemos hacer de esta frase nuestro modelo de trabajo y que nuestros asociados ocupen ese primer hueco y lo llenen, para ser recordados, ofreciendo los mejores productos y servicios” explica el gerente de la patronal."
Segundo puxen no blog no seu momento, o orzamento de ACISA para 2016 era máis ou menos:
Orzamento 2016: 139 394 €
Ingresos.
-Subv. Ben Empregado (Deputación): 39 417 €
-Subv. Concello: 14 000 €
-Subv. Xunta: 40 000€
-Cotas asociados: 36 000 € (a ter en conta que as cantidades en miles son aproximadas, e puxen esa cantidade en troques dos 40 000 que destacaba a prensa para que cadren sumas)
Gastos.
-Xerencia 21 837 €
-Traballadores 34 796 €
-Asesores externos 6 746 €
-Bolsas e banderolas socios 1 524 €
-Gastos oficina 11 530 €
-Patrocinio 4 000 €
-Campañas 54 985 €
-Comisións bancarias 800 € 

Na foto, da nosa esquerda á dereita, o xerente de Acisa, Jesús Pérez, o presidente en funcións de Acisa, Juan Andina, Fernando Suárez, a concelleira de Turismo, Comercio e Desenvovlemento Local, Ana Martínez, e o secretario accidental do Concello, José Rodil.
Por certo, o luminoso o parque, para básicamente anuncios do concello, cunha participación importante dos actos de ACISA, non funciona (de novo)
O aparello, nunha avaría anterior.

20171114

A ría de Ribadeo que xa non é ría

Lembro ver encher de area a zona dos bloques ou o recheo dos noventa, onde está a lonxa na actualidade. Mais ó pasar por esas zonas xa non mo imaxino se non fago un pequeno esforzo. E quen se lembra da fixación no Fondón, na recta de Reme? así, pouco a pouco (ás veces, moito de xunto) a ría vai perdendo superficie. Hoxe, a ría de Ribadeo, en marea alta, sen contar máis arriba da estrada na ponte da Veiga nin da vía do tren en Reme, ten unha superficie lixeiramente por riba dos 9 km2, nove millóns de metros cadrados. Pero a zona portuaria dos pobos da ría (máis a dos bloques), ocupa 0,218 km2,a maioría en Ribadeo, e a maioría de hai uns trinta anos a esta parte, isto é, o 2,4% da superficie actual da ría, case a 0,1% anual. Claro que se contamos algo máis de tempo e abranguemos a fixación de terra na xunqueira de Reme, temos 0,8 km2,e case un 9% da superficie actual da ría.

 

 
Superficies aproximadas de seccións de ría e zonas ocupadas:
A ría, na actualidade, ata a Veiga:

20171113

Nuestro Patrimonio Sanitario, por Pablo Mosquera

Complementario con 'Sanidade, seis queixas diarias', a perspectiva de 'veciños enfrontados' ou o fóra de xogo sanitario de 'A Mariña, nun fóra de área', un artigo de Pablo Mosquera:
La salud es un derecho consagrado por la Constitución Española, el Estatuto de Autonomía de Galicia así como por la Ley de Sanidad que establece un Servicio Nacional de Salud, formado por los diferentes Servicios de Salud en las Comunidades del Estado de las Autonomías (Galicia-SERGAS). La Asistencia Sanitaria se prestará de forma integrada -conjunto de actividades, servicios, recursos, planes- y de forma integral, es decir con acceso del usuario a todos los dispositivos existentes en el Territorio sobre el que opera la Asistencia Integrada. El Mapa de Salud de cada Comunidad es un instrumento que evalúa las características de cada territorio, sus isócronas (curvas de tiempo para llegar a los servicios) y establece comarcas y distritos. Los distritos se refieren al medio urbano, y de ahí el concepto de Hospital General de Distrito propio de los Ingleses. El Hospital General no deriva, resuelve en el marco del territorio asignado.
La última noticia que afecta a lo que antecede se produce desde el Parlamento de Galicia. "El SERGAS reduce de once a siete las áreas sanitarias" mediante anteproyecto de Ley para modificar la vigente Ley de Salud de Galicia. Se saca de la manga el concepto "distrito", y así el área integrada de Lugo contará con tres territorios que hasta hace poco gozaban de su propia autonomía de gestión -Monforte, Costa, HULA- Curiosamente, hay dos ofertas para justificar los cambios: "simplificar los canales de participación social en la sanidad" y la mejor utilización de los recursos disponibles con una mayor coordinación entre atención primaria y hospitalaria.
Al reducir las áreas del Mapa de Salud para Galicia, el Territorio de la histórica provincia de Mondoñedo, pierde capacidad para resolver -area integrada e integral de la Costa- y queda subordinada a Lugo, amenazando la conquista social que supuso poner cerca del ciudadano servicios y equipamientos que le permiten ejercer la ciudadanía real -fuente de derechos- Las decisiones, la planificación, los presupuestos para inversiones, la creación de nuevos recursos, se hará desde Lugo, y se comunicará desde el Concello Gallego de Saude al Concello Galego de Area (Lugo). Estamos ante un modelo centralizador, dónde nada se ha consultado con los "Territorios Históricos del Antiguo Reino de Galicia" que por población, distancias, comunicaciones, envejecimiento poblacional, riesgos para su salud, participación fiscal, desarrollo, deben ser atendidos con participación previa a la toma de las decisiones legislativas del Parlamento, entre otras razones, para que la democracia sea mucho más que votar una vez cada cuatro años, pues los partidos políticos sólo son meros intermediarios entre el derecho soberano a participar del pueblo y la función gestora de las Instituciones Públicas. Una vez más, tal corriente democrática no se ha tenido en cuenta.
Y lo de la mejor utilización de los recursos, tiene mucho de sofisma. Los recursos públicos son para atender la demanda del ciudadano en su lugar de habitabilidad. Con el modelo centralizado -gestión integrada- en Lugo, la Mariña se verá desde la perspectiva lucense. Sabemos que tal, ya está actuando en doble sentido. Rentabilizar los recursos sanitarios ubicados en Lugo -HULA, Ojos Grandes, Polusa- mediante la derivación de las listas de espera existentes en la Mariña, así justifican conciertos con clínicas privadas y tamaño del HULA. Pero de la misma forma, frenan el crecimiento necesario y autónomo de los servicios en La Mariña, sin preguntarse: ¿Cual es el coste de los procesos que se atienden en Lugo en un HULA, dado su tamaño y plantilla?. ¿Se ha tenido en cuenta distancia, tiempos a recorrer y coste por traslado, que sufren las familias de la Mariña para acudir a Lugo?
Desde el punto de vista técnico-sanimétrico. ¿El último Plan de Salud del Territorio Lucense, con sus Comarcas Territoriales, no identifica problemas de salud, problemas sociales, que aconsejan incrementar la dotación de recursos en la propia Comarca?. En la Memoria del Hospital da Costa del año 2004, en que yo ejercía la Gerencia, el Hospital aparece calificado de HOSPITAL GENERAL, hecho que sabíamos y como tal nos beneficiaba a los trabajadores del Centro y a la población, y así las unidades que se habían ido creando: Diálisis. Salud Laboral. Extracción de órganos para trasplantes. Ampliación de la Unidad de Hospitalización para Medicina Interna. Consultas en la casa del Mar en Burela y Unidad de Atención Temprana.

Sanidade na Mariña, seis queixas diarias

Iso di a Plataforma na Defensa da Sanidade Pública na Mariña. E por iso pon a disposición dos pacientes un buzón de reclamacións complementario ó que mantén a estrutura oficial.
A razón? A falta de resposta da administración. Deste xeito, a plataforma terá unha visión máis clara do que está a ocorrer, ó tempo que ó xestionar as queixas por xunto pode facer maior presión para que sexan solucionadas.
Apunta como poñerte en contacto coa Plataforma: aínda que ti podas 'pasar' sen queixarte, se tes motivos, debes facelo: farás un ben á comunidade.

Imaxe da manifestación do 4 de outubro en Burela, collida do Facebook da plataforma:

20171110

A Ponte, revisitada

A Ponte de Arante ten renome pola festa das cruces, que se pretende sexa declarada de interese turístico, mais a capela das Virtudes que alí se atopa ten importancia artística e abondo máis fidedigna que a festa en si.
Este ano téñense organizado  visitas á capela, e o próximo día 26, ás 11:30 será a próxima. A diferencia das anteriores, en época máis turística, nesta non hai que apuntarse de xeito previo. Guiará a visita Emilio Piñeiroa Lozano, Deixo embaixo o cartel anunciador, e máis abaixo, o libro de Emilio Piñeiroa sobre a Nosa Señora das Virtudes da Ponte.
Do mesmo autor: Os muíños de vento de Ribadeo.

A Mariña, nun fóra de área

Como se nun partido de fútbol se tratara. Con esa tranquilidade e como se esa fora a consecuencia, a Mariña está a perder o partido coa área sanitaria. Agora, lévanse os historiais médicos en papel a Lugo. Sen dixitalizalos na súa totalidade. Algún haberá que traer de Lugo para algunha consulta... sempre será preferible a levar o paciente a Lugo, non? A Mariña está cada vez máis dependente, e iso non é bó.
A semana pasada, Feijoo dicía nos Foros de Debate en Ribadeo (segundo os xornais), ó ser preguntado sobre a sanidade na nosa comarca «Me remito aos feitos», en alusión á ampliación do hospital, prometida hai máis dunha década e só executada en parte despois de dar servizo mesmo en contedores. Por certo, as obras de ampliación son a desculpa para o traslado de expedientes: vai usarse o espazo para outra cousa, tendo como consecuencia algo non previsto hai unha década. E por certo, que casualidade, os datos persoais dos pacientes van ser xestionados -en Lugo- por unha empresa privada. Ou sexa, non só dependencia, senón un pouquiño máis de privatización. A remisión ós feitos está clara: cada vez menos autonomía, menos servizo público e máis privado, máis dependencia de Lugo e non só levando médicos de Burela, senón levando enfermos a Lugo. Mentres, a dixitalización total será 'o próximo ano' en caso de que se faga, pois non sería a primeira promesa de gardar historial que non se cumpriu: aí está a destrución de placas pese á promesa de dixitalización.
E o persoal?  'A outra cousa, bolboreta'!, e menos ampliación para as novas necesidades despois da 'ampliación'.
Mentres, séguese a protestar pola centralización sanitaria en Lugo todos os mércores ás 12 da mañá no centro de saúde de Ribadeo, entre outros puntos.
Protesta no Centro de Saúde de Ribadeo, este mércores
 Pódense alegar motivos de eficiencia ('rendemento dunha labor', como se fai, sexa ou non certo), pero non de eficacia ('que en conxunto, da o resultado esperado' aínda que se tente confundir as verbas e mesmo nos dicionarios xeralistas se faga) e menos aínda de consideración humana do servizo. "Non á supresión da área sanitaria da Mariña".

20171109

Soldos: como nos venden a moto

   Onte algún diario económico titulaba unha nova algo así como 'por primeira vez diminúe o soldo'. Referíase, naturalmente, a nivel estatal e non só de Ribadeo. E referíase a que o soldo medio, en euros, foi menor o ano pasado que o anterior. Non se refería, por suposto, ó aumento de desigualdade, que leva abondos anos a medrar, mesmo nos soldos. Asemade, despois de facer a comprobación nalgúns, está claro que  a nova non se puido ver en moitos diarios. E, nos que se viu, polo menos nalgúns, o gráfico que a acompañaba estaba cortado de tal xeito que parecía que o medre dos soldos fora a caraba mesmo en anos da crise.
   Como era consciente de que o poder económico dos soldos hai tempo que non levanta cabeza, collín os datos das cantidades medias en euros, máis o ipc e fixen un gráfico do poder de compra dos soldos dende o 2008. E, como diferencia coa maioría da prensa que presentou a nova, fáigoo con dous gráficos diferentes aínda que representen o mesmo, e a táboa que corresponde con eles:

Coido que está clara a perda do poder adquisitivo non no último ano, senón a partir de 2009... e iso, sen contar con que na parte baixa dos soldos, a que cobra a maioría, a caída foi maior (os soldos dos consellos de administración non sei se pararían de aumentar algún ano).

Aínda que este gráfico sexa máis realista, segundo os datos aportados (se son de fiar os datos económicos aportados polo ministerio, iso xa é outra cousa


E esta é a táboa que corresponde ós gráficos anteriores, onde se ve o ano, o soldo medio, a variación del en relación a 2008, a variación do ipc e o ipc con base 100 en 2008, e o poder de compra se o consideramos en 2008 igual a 1.

20171108

Estatísticas do Ribadeo F. C. na liga 2017/18

A pasada liga, á vista de que na web do Ribadeo FC non había diagramas con puntuacion ou goles, fixen algún post sobre o comportamento do equipo, avisando de que como non son afeccionado, sería algo esporádico mentres os datos non estiveran na súa web. A cousa segue igual, mais a reivindicación do ferrocarril da pasada xornada lembroumo, e como unha pequena colaboración, deixo algún diagrama para ver a evolución do equipo esta liga (a día de hoxe, 4º).
O primeiro gráfico, os goles marcados ó longo do que vai de liga 2017/2018 (en azul) e encaixados (en vermello), e a diferencia entre ambos (en amarelo) polo momento, negativa.
 O segundo, outra representación do mesmo:
 O terceiro, a evolución de partidos ganados (liñas azuis), empatados (amarelas, polo momento, 2) e perdidos (vermellas)

 E por último, a puntuación semana a semana:

20171107

ESCUDO DE ARMAS DA CASA DO FIDALGO DE VILAFRAMIL. Francisco José Campos Dorado


Este sinxelo e distinguido Escudo de Armas español da (foto supra), sen particións e gravado en fondo e baixo relevo, sobre pedra marmórea do país, está situado no pórtico da Casa do Fidalgo de Vilaframil. Darlle as grazas desde aquí a Dª Carme, dona da casa, que tan amablemente atendeu as miñas preguntas e me deixou sacar esta foto que hoxe mostramos, comentándome que a fidalguía da familia, chegou a día de hoxe por liña materna, o que na heráldica se contempla como liña cognaticia ou de femia, e cuxa última fidalga foi Dª Celia López García, filla de D. Lorenzo López. Na antigüidade a liña de femia tiña moito valor, pois fúndase no principio de que: “a madre é sempre certa”.
O campo do escudo preséntase sen particións e cun gran número de figuras ordenadas e compactadas que trataremos de entender cotexándoas coas do escudo de Armas da foto 2, que se atopa no muro do atrio da Catedral de San Martiño de Mondoñedo, e no que se presentan moitas das mesmas armas, no 2º, 3º e 4º cuartel. Por outra banda dicir que, non temos ningunha documentación propia que acredite o liñaxe familiar deste Escudo de Armas, polo que tivemos que indagar noutros brasóns parecidos e documentados que atopamos na Heráldica de Galiza.
Esta falta de documentación, por desgracia, falta bastante común na Heráldica de Ribadeo, pode dar pé a algún desatino no desenrolo dos renomes ou apelidos, e dos antropónimos ou nomes propios usados decotío nos repertorios familiares de cada estirpe. Servirémonos como guía deste asunto, e baixo o noso mellor criterio e entender, da separata publicada no “Anuario de Estudios Medievais” 39/1 Xaneiro-Xuño de 2009 “Identidad y Memoria Genealógica. Una aportación al estudio de la Antroponimia Medieval Gallega”, feita por D. Eduardo Pardo de Guevara y Valdés (Instituto de Estudios Gallegos “P. Sarmiento” CSIC, Santiago de Compostela).
Escudo en S. Martiño de Mondoñedo

O escudo (foto 1), carece de adorno exterior e está timbrado coa cruz cristián, que nos leva a pensar que pertence a un abade ou a un familiar do Santo Oficio da Inquisición do Reino de Galicia, tal e como podemos ver nos Escudos de Armas de D. Baltasar Menendez Navia y Sierra, da casa do parque, antigo comercio de Maseda, da Casa do Patín de Ribadeo e na Casa do Outeiro de San Miguel de Reinante (Casa brasonada do parque de Ribadeo, tamén en La Comarca del Eo, 21-Maio-2016)
Baixo a cruz do timbre, unha dobre bordura realzada, entremedia unha faixa. Estraña e particular forma de timbre que non se amosa en ningún outro Escudo de Armas que víramos ata o de agora por estes lares.
O escudo (foto 1) ó carecer de particións definidas, como no escudo da foto 2, que claramente se presenta cuartelado en cruz, admite a posibilidade de distintas interpretacións segundo agrupemos as figuras dunha ou doutra forma, seguindo as regras e normas heráldicas.
Así, se ás Armas as consideramos cuarteladas en catro, no 1º cuartel (cantón destro do xefe): dúas flores de lis en faixa surmontadas polo que parecen TRES LANZAS, que puideran ser Armas dos LANZÓS, dos LEIS ou tamén dos VILA como as da Casa de Guiance de Vigo (Heráldica, Genealogía y Nobiliaria de Galicia, Tomo LVI, páx.485).
Se son TRES ESTACAS, serían Armas dos VALCARCEL. Se son TRES ANTORCHAS ou VELAS acendidas, semellan algunhas das Armas dos PARDO.
No 2º cuartel (cantón sinistro do xefe): unha construción que parece unha torre sen acabar de gravar, pois fáltanlle as ameas e o portalón de entrada, tal como se ve no cuartel 2º do escudo da foto 2. Puidera ser a torre do brasón de Armas dos SUAREZ (de ALBERGARÍA? ou de DEZA?). Na parte alta, unha torre de homenaxe sen acabar de gravar nos detalles, que tamén se percibe no 2º cuartel da foto 2.
No 3º cuartel (cantón destro da punta): un león rampante, lampasado (coa lingua de fora e posiblemente de distinto esmalte ó do campo) mirando a sinistra, sobre un coitelo alto (coa punta alta e mango abaixo) inclinado á destra. O león parece que fai referencia á Orde de San Bieito, ou á condición dun abade bieito (benedictino), posible dono orixinal desta casa. Tamén pode ser o león dos RENGIFO, dos ARIAS (Heráldica, Genealogía y Nobiliaria de Galicia, Tomo LVI, páx.497), dos ROMAY (ibidem, páx.499) ou dos OZORES (ibidem, páx.507), ou tamén, o león de algún dos brasóns das Armas dos PRADO, dos BALBOA, ou dos GUINDÓS como veremos máis adiante.
Referente o coitelo, que parece trinchante (de servir viandas) pola forma e tamaño que ten, neste caso non sabemos o significado, pois incluso parece como unha figura algo estraña e incoherente no contexto e na colocación no campo, porén, presenta forma similar ao coitelo representado sobre a táboa de comer das Armas dos RON (Escudo da Capela da Virxe do Rosario -da igrexa parroquial de Sta María do Campo de Ribadeo- tamén en La Comarca del Eo, 18-Marzo-2017).
No 4º cuartel (cantón sinistro da punta) son armas similares e das máis estendidas, dos FERNÁNDEZ DE TEMES: en campo de gules, tres faixas de ouro superadas por un cruz de ouro de Tau (coa forma de “T”) (Blasones y Linajes de Galicia, D. José Crespo del Pozo, Volume II, páx. 413). Tamén puideran ser: en campo de azur tres faixas de ouro (brasón dos PARGA ou dos MESSIA), así como, Armas de RODRIGUEZ, Señor de Sanabria, como xa vimos no 1º cuartel do Escudo de Armas do Pazo de Guimarán (tamén en La Comarca del Eo, 15-Xullo-2017), ámbalas dúas, superadas por unha cruz.
Sabendo das figuras das Armas e do que poden representar individualmente, segundo asociemos os cuarteis, nos darán diversas posibilidades de liñaxes familiares.
1).- Se o escudo o consideramos partido, ou sexa, divido en dúas metades iguais por un eixe central vertical, sería o caso das liñaxes dun matrimonio, coas armas do marido á destra e da muller á sinistra. Así, as armas do marido, considerando ser TRES ESTACAS, serían armas dos VALCARCEL xunto có león rampante do cantón destro da punta (en campo de gules tres estacas de ouro, e en campo de ouro un león rampante de ouro) (Atienza, nomeado por D. José Crespo Pozo, Volumen V, páx.186).
Segundo D. Eduardo Pardo de Guevara, na obra antes citada (ibidem, páx. 33) falando da asociación de apelidos, dinos: “no resulta extraño identificar dentro de un mismo linaje a varios personajes homónimos coetáneos. Entre el grupo de los VALCARCEL y BALBOA, se documenta el caso de los GARCÍA RODRIGUEZ...”. Neste escudo vemos, en xefe á destra, o brasón das estacas dos VALCARCEL asociado ó león dos BALBOA, en punta á destra, así como as faixas interpretadas como RODRIGUEZ, parecen levarnos (con dúbidas) a este apelido García Rodríguez, cuxo García, puidera ser un dos antecesores primixenios dos descendentes actuais deste Escudo de Armas.
Se en vez de ESTACAS, son TRES ANTORCHAS ou VELAS acendidas, semellan Armas dos PARDO (iguais as do 2º cuartel do escudo de 1898 do Asilo de Mondoñedo, pertencente a D. José Mª Pardo-Montenegro Cordal) (Heráldica do Municipio de Mondoñedo, Dª Olalla Rúa Veloso, páx.12). Se son TRES LANZAS, de LANZÓS, LEIS OU VILA...
Por outra banda, o escudo parece ter espalladas por todo o campo, moitas das armas do antiguísimo Escudo de Armas dos SOBRADO do Pazo de Tumbiadoiro na parroquia de Sta. María de Vilamaior de Sarria (Lugo): as dúas lises en faixa, a forma da torre donxonada, a cruz e as tres faixas. Falta a lenda: “DE HERMENEGILDO Y PATERNA VIENEN LOS NOBLES SOBRADOS DEJANDO MEMORIA ETERNA Y A LOS MOROS DESTROZADOS” (Blasones y Linajes de Galicia, Frei José Crespo del Pozo, Volume I, SOBRADO-1, páx.402).
Por outro lado, D. José Santiago Crespo del Pozo (ibidem, volume IV, páx.142) dinos que a terra de PARGA, foi vendida a Dª GARCIA RODRIGUEZ DE VALCARCEL, por D. Felipe de Cabrera y Ribera, fillo do rei Sancho IV (rei 1284-1295) e de Dª María de Molina (neta de Afonso IX) en Sevilla o 5 de Xuño de 1327. Dª García estaba casada con D. Pedro Fernández de BOLAÑO, a quen lle deixou o coto de Parga, segundo testamento redactado en lingua galega, ante D. Afón Pérez de Athales (notario).
Ningún destes apelidos nos é descoñecido no Concello de Ribadeo, pois tanto a familia PARGA, que segue sendo da nosa veciñanza, como os BOLAÑO (Casa da Cerca de Cinxe, a  o vínculo de D. Carlos María RODRIGUEZ DE VALCARCEL, cuxo nome levou o Instituto Laboral de Ribadeo e que tantos de nós recordamos con nostalxia pois alí estudiamos o bacharelato elemental e superior, de modalidade Agrícola-Gandeira, sendo D. Carlos, Director Xeral do Instituto de Emigración, naquel 30-Agosto-1958, fecha da inauguración, á que el non poido asistir por atoparse de viaxe no Cabo San Roque, navegando de Arxentina para España (La Comarca, 7-Setembro-1958).
A partición sinestra do escudo, corresponde ás Armas familiares da muller, e serían as armas de SUAREZ DE ALBERGARÍA ou de SUAREZ DE DEZA e RODRIGUEZ ou SUAREZ DE DEZA E FERNANDEZ DE TEMES, SUAREZ DE DEZA E PARGA...
2).- Se o escudo o consideramos cortado, ou sexa, divido en dúas metades iguais por un eixe central horizontal, a partición alta sería a do marido e a baixa da muller.
3).- Se o escudo fora, semicortado e partido, no primerio cuartel serían armas dos avó paterno, no segundo avó materno e no terceiro as da avoa paterna.
Así continuaríamos cun escudo medio partido e cortado; outro partido e semicortado; outro cortado e medio partido; cuartelado dunha alianza, cuartelado de duas alianzas, de tres alianzas, etc.
O magnífico Escudo de Armas da (foto 2) sito no muro oeste do atrio da Catedral de San Martiño, é un escudo ovalado, timbrado cunha celada posta de perfil, coa viseira aberta e levantada, e a parte inferior baixa, cuxa abertura está cuberta con catro grilletas ou barretas de reixa, o que na Heráldica representa o casco dun fidalgo de catro liñas paternas e maternas que, si tivera esmaltes, amosaría as grilletas de ouro cravadas á bordura do mesmo metal e forradas de gules.
O conxunto do adorno exterior está enriquecido cun elaborado cincelado, con talla que resalta volutas de follas feitas en medio relevo. A parte inferior da celada parece unirse a unha gola de particular feitura, que semella un corazón tumbado coa punta a sinestra, e coa placa de aceiro adornada cun baixo relevo de follas de carballo, á maneira das preciadas armaduras dos fidalgos ricos con adornos adamascados (con debuxos como os das telas de seda de Damasco). Se non fora pola cinta remachada que aparece como continuación da cinta do casco, podería decirse que esta gola non é tal, senon unha ombreira ou peza da armadura antiga que cubría e defendía os ombros, e que se puxo aí só como adorno, pois non é lóxico que a gola teña unha abertura frontal, pois era unha peza lisa para que as frechas ou as puntas das armas esvararan por ela e protexeran o pescozo do cabaleiro de talladas ou de punzadas, cousa que non faría se tivera esta acanaladura frontal. De aí a dubida, ainda que puidera estar meténdome coa “musa” que inspirou a imaxinación do artista que fixo a talla, ¡e as musas son as musas, e merecen un respeto! En fín.
O casco está adornado cun penacho de cinco plumas e uns lambrequines en veleta (un a cada lado do helmo), que continuan envolvendo o escudo por ambos flancos ata toparse, nos soportes centrais, cunhas cunchas de vieira invertidas. No sostén, un ato de follas de acanto e outras volutas mais delgadas, envolven a punta do escudo ata as vieiras centrais.
Este escudo de armas parece ser que provén dun antigo pazo dos MONTENEGRO, que foi demolido preto da catedral de San Martiño, e que para non perdelo, o colocaron na actual situación. Cousa que desde aquí aplaudo ata rabiar, pois si tiveramos sempre este respeto polas memorias antigas, non teríamos tantos ocos vacios na nosa Historia local, comarcal e nacional. Aínda que o escudo proveña dun pazo dos MONTENEGRO, como vamos a ver, non presenta o brasón propio das armas desta antigüisima familia, cuxo solar principal estaba nunha casa-torre que defendía unha das entradas da Vila de Pontevedra, sobre o río Lerez. Desde esta casa torre, os Montenegro, espalláronse por todo o Reino de Galiza e por toda a península ibérica (Ibidem, Frei José Crespo del Pozo, Volume III, páx.317). Porén, dentro da catedral hai unha lápida funeraria, que se describe na Guia Breve Nº 10, de San Martín de Mondoñedo, como da familia Montenegro, e que ten gravado un escudo de armas cuartelado en cruz, donde claramente están no 3º cuartel as Armas de SOTOMAYOR que xunto cun escudo pintado dos MOSCOSO sobre un arco lateral a nave do cruceiro da catedral, sacamos en conclusión que todos estes elementos se refiren a enlaces matrimoniais da familia de D. Payo MONTENEGRO SARMIENTO MARIÑO DE LOBEIRA, casado con Dª María DE OCA E SOTOMAYOR MOSCOSO E OSORIO ENRIQUEZ DE MONROY, filla única de D. Suero DE OCA E SARMIENTO DEZA E RIBADENEIRA E ZÚÑIGA, señor do castelo de Celme (Ibidem, frei José Crespo, Volume III, páx. 318-319). Ó lado do escudo dos MOSCOSO, hai outro escudo pintado, coas doncelas dos MIRANDA, o que nos conduce a outras alianzas familiares, como a de D. José MOSCOSO MIRANDA nacido no Valadouro, e casado con Dª María del Carmen QUIROGA QUINDÓS, de Betanzos, filla de D. Andrés QUIROGA E ULLOA (Ibidem, Frei José Crespo, Volume III, páx.334), e quizais desta liñaxe QUIROGA, sexa o escudo do foto 2.
Como arriba dixemos, o campo do escudo, da foto 2, está cuartelado en cruz, e presenta no 1º cuartel as Armas dos QUIROGA: en campo de gules, un carballo de sinople, cun can de prata atado o tronco cunha cadea (como as do Pazo de Ferreiroá na Ribeira Sacra). Tamén poden interpretarse (pero menos probable): un can atado a unha árbore, das armas primitivas dos ACEBEDO (en campo de ouro, un acivro de sinople cun can branco atado o seu tronco) (Escudo da Capela da Virxe de Lourdes de Sta. María do Campo, parte do brasón do 1º cuartel, tamén en La Comarca del Eo 6-Maio-2017)
No 2º cuartel: unha torre ameada adestrada, surmontada por unha “¿pica?” e dúas pequenas panelas, e o todo, adosado a dúas frores de lis en pao (unha sobre outra). As frores de lis deste cuartel (igual que as do escudo da Casa do Fidalgo de Vilaframil) parecen ter a súa orixe no adorno dos escudos dos reis de Francia (Ciencia del Blasón, D. Modesto Costa y Turell, ano de 1858, páx. 104) e cuxo emblema chegou a estas terras cos primeiros “francos” que viñeron peregrinando polo Camiño de Santiago, e que moi ben, ditas flores, poden estar relacionadas coas cunchas de viera dos soportes deste escudo da foto 2.
Este brasón parece ser dos SOBRADO, similar o do 2º cuartel do escudo de armas esquerdo da Casa fuerte de Sobrado na parroquia de Santa Baia de Pedrafita, no municipo de Chantada, Lugo (Heráldica, Genealogía y Nobiliaria de Galicia, Tomo LVI, páx.179).
No 3º cuartel: un león rampante lampasado mirando a sinestra, como o xa visto no escudo da Casa do Fidalgo, que neste caso, é probable sexa do brasón dos QUINDÓS.
No 4º cuartel: tres faixas surmontadas por unha cruz adestrada de tres lanzas. Neste caso o brasón parece unha unión familiar dos TEMES e LANZÓS. Armas similares as vistas en 1º e 4º, do escudo da Casa do Fidalgo de Vilaframil (1ª foto), polo que as asociacións familiares poden ser variadas por matrimonios diversos, como xa vimos.
É unha magoa non haber podido desenrolar e concretar máis os brasóns e xenealoxías, dos corenta e seis Escudos de Armas descritos do actual Concello de Ribadeo que ata o de aquí coñecín, e que fun amosando públicamente nos últimos dous anos de traballo, nestas queridas páxinas de La Comarca del Eo e no blog Ribadeando do meu querido amigo Antonio Gregorio Montes, pero carezo no 90% dos casos, da necesaria documentación pública ou privada pola que poder tirar dun fío esclarecedor, porén, quédame a indecible satisfacción de habelo intentado amosando estas Armas tal e como eu as fun atopando e contrastando coa bibliografía xeral consultada e descrita en cada párrafo, para que outras plumas mellores que a miña, continuen con este progreso, e posta en valor, do prestixioso estudio da particular e extensísima Heráldica de Ribadeo, que sen lugar a dúbida, será todo un reto de perseverancia, afán e desvelos. Quédame por describir, un último escudo brasonado, que fará o número corenta e sete, e que quizais, ¿aínda non sexa o último...?. Xa veremos, pois en Ribadeo existen símbolos, marcas e obxetos diversos, dos que unha vez estudiados, nos contan historias recónditas de caracter totalmente insospeitado.